Uciekanie przed egzekucją – udaremnianie egzekucji – odpowiedzialność karna z art. 300 kodeksu karnego
Według statystyk, skuteczność egzekucji komorniczych kształtuje się obecnie na poziomie 16%. Przyczyn tak dramatycznego stanu rzeczy jest wiele i można by pisać o nich elaboraty. Bez wątpienia jednak istotny wpływ na wynik egzekucji mają cztery elementy (wyliczenie chronologiczne): postawa wierzyciela, długość procesu, działania komornika i zachowanie dłużnika. Gdyby powyższe wyliczenie ułożyć według istotności, na pierwszym miejscu znalazł by się rzecz jasna dłużnik i komornik, a na końcu sąd i wierzyciel.
Od której jednak strony nie spojrzeć, w każdym przypadku istotny jest upływ czasu. Jeżeli bowiem zwlekamy z pozwaniem dłużnika, dajemy mu więcej czasu na ucieczkę z majątkiem. Po złożeniu pozwu sprawa musi przecież „przetoczyć się” w sądzie, który zazwyczaj nie spieszy się z wydaniem wyroku. Dopiero na samym końcu łańcuszka nasza wierzytelność trafia w ręce komornika, a ten, niekiedy mimo najlepszej woli nie może znaleźć już jakiegokolwiek majątku nadającego się do zajęcia.
W niniejszym artykule skupiamy się jednak na dłużnikach, którzy posiadają setki pomysłów pozwalających na uciekanie przed egzekucją. Jednym z takich pomysłów jest darowanie majątku dzieciom, żonie, teściowej albo pozorna sprzedaż rzeczy mogących podlegać zajęciu.
Obronie wierzyciela przed podobnymi praktykami służyć mogą dwa rodzaje norm prawnych. Normy prawa cywilnego oraz normy prawa karnego. Prawo cywilne reguluje bowiem instytucję skargi paulińskiej, która umożliwia uznanie ww. czynności dłużnika za bezskuteczne względem wierzyciela. Prawo karne powiada zaś, że uciekanie przed egzekucją jest przestępstwem. O skardze paulińskiej napiszemy innym razem, natomiast obecnie skupimy się na odpowiedzialności karnej dłużnika za udaremnianie egzekucji.
Przestępstwo udaremniania egzekucji wg Kodeksu Karnego
Zgodnie z art. 300 § 2 Kodeksu karnego, odpowiedzialności karnej za popełnienia przestępstwa podlega ten, kto w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela. Przepis ten dotyczy zatem sytuacji, gdy wierzyciel po uzyskaniu wyroku zasądzającego nie może przeprowadzić skutecznej egzekucji z powodu działań podejmowanych przez dłużnika.
Aby mówić o popełnieniu przestępstwa z art. 300 § 2 kk, dłużnikowi udowodnić należy, że dokonał darowizny, usunięcia, ukrycia, zbycia, zniszczenia, obciążenia albo uszkodzenia składników swojego majątku, które były zajęte lub zagrożone zajęciem ze strony komornika.
Co bardzo istotne, dla popełnienia ww. przestępstwa wystarczające jest, aby dłużnik dokonał którejkolwiek z opisanych czynności. Nie musi zatem dokonywać każdej z nich. Działanie dłużnika musi być natomiast działaniem umyślnym, podjętym w bezpośrednim zamiarze udaremnienia egzekucji. Warto również wskazać, że zgodnie z orzecznictwem dla popełnienia przestępstwa udaremniania egzekucji nie jest konieczne, aby dłużnik uciekał z całym swoim majątkiem. Wystarczy bowiem, aby ukrywał przed egzekucją poszczególne jego składniki, które w realiach konkretnej sprawy dawały największe szanse na zaspokojenie wierzyciela.
Wskazać należy również, że popełnienie przestępstwa z art. 300 kk zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Jak dowiedzieć się, że dłużnik udaremnia egzekucję
Powyższe informacje miały charakter teoretyczny. W praktyce powstaje bowiem pytanie, skąd wierzyciel ma wiedzieć, że jego dłużnik „ucieka z przed egzekucją”.
Na powyższe pytanie znaleźć można zapewne kilkanaście rozmaitych odpowiedzi. Jest jednak stosunkowo łatwy sposób, a jego powodzenie w dużej mierze zależy od jakości współpracy z komornikiem. W toku egzekucji komornik ma bowiem możliwość wystąpienia do Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców. Z ewidencji tej można dowiedzieć się, jakie pojazdy posiadał dłużnik oraz kiedy i komu je sprzedał (darował). Ponadto komornicy sądowi mają możliwość ustalenia nieruchomości posiadanych przez dłużnika, w tym nieruchomości, które dłużnik zbył. W przepisach kodeksu postępowania cywilnego przewidziana jest również procedura zmuszająca dłużnika do wyjawienia swojego majątku (w tym czynności prawnych, których dokonywał wobec tego majątku)
Sposobów jest wiele. Ostatecznie jednak wszystko zależy od aktywności wierzycieli i ich pełnomocników, szczególnie w toku postępowania egzekucyjnego. Składając zatem wniosek egzekucyjny powinniśmy najpierw dokonać wyboru odpowiedniego komornika. Następnie należy przemyśleć dokładnie, czego od komornika oczekujemy. Pamiętajmy, że jako wierzyciele sami dysponujemy postępowaniem egzekucyjnym. To do nas należy wskazanie komornikowi, co powinien zrobić.