Czy kupujący zawsze musi płacić podatek VAT?

Najprostsza odpowiedź na powyższe pytanie brzmi: owszem ale tylko wtedy, gdy kwota podatku VAT została w tej cenie uwzględniona.

W wyroku z dnia 17 września 2014 r. (sygn. I CSK 550/13) Sąd Najwyższy orzekł:

„Zgodnie z art. 353[1] KC – w ramach przyznanej stronom przez prawo autonomii, od woli stron umowy zależy określenie ceny, którą nabywca ma zapłacić sprzedawcy za towar lub usługę. Strony mogą więc swobodnie umówić się co do tego, czy podatek VAT będzie lub też nie będzie stanowić elementu ceny za sprzedany towar lub usługę. Jednak nabywca towaru lub usługi nie jest zobowiązany do zapłaty sprzedawcy ceny obejmującej podatek VAT, jeżeli umowa zawarta przez strony nie przewiduje jako elementu ceny tego podatku.”

Rozstrzygnięcie to zapadło na tle następującego stanu faktycznego: jedna z wyższych uczelni zamierzała zakupić 500 sztuk laptopów. W tym celu przedstawiciele uczelni kierowali zapytania o cenę do firm zajmujących się sprzedażą sprzętu komputerowego. Uczelnia zakładała jednak od początku (mylnie – jak okazało się później), że sprzęt taki objęty jest zerową stawką VAT. O założeniu tym informowani byli potencjalni sprzedawcy komputerów i cześć z nich od razu wycofała się z dalszych negocjacji uznając, że założenie to jest ryzykowne. Uczelnia dysponowała jednak ustną informacją uzyskaną z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, że sprzedaż komputerów na cele dydaktyczne podlega opodatkowaniu 0 stawką VAT. Jedna z firm uznała to zapewnienie za prawdziwe i zdecydowała się dostarczyć komputery uczelni.

Strony podpisały umowę, w której określiły, że cena za jeden komputer wynosić będzie 1.315,60 zł netto. Komputery zostały dostarczone, a sprzedawca wystawił uczelni fakturę przyjmując zerową stawkę VAT. Następnie dział księgowy sprzedawcy doszedł do przekonania, że sprzedaż komputerów powinna podlegać opodatkowaniu 23% stawką VAT-u. Już po dostarczeniu komputerów sprzedawca wystąpił bowiem do Dyrektora Izby Skarbowej o interpretacje podatkową z której wynikało, że zerowa stawka VAT dotyczy wyłącznie komputerów stacjonarnych, a nie laptopów. W związku z tym sprzedawca wystawił uczelni fakturę korygującą i naliczył 23% podatek VAT. Uczelnia odmówiła jednak zapłaty, a sprawa rozstrzygana była przed sądami obu instancji, by znaleźć swe ostateczne zakończenie w Sądzie Najwyższym.

Jak wynika z treści uzasadnienia wyroku, dla Sądu Najwyższego kluczowe okazały się wcześniejsze ustalenia stron oraz sposób sformułowania umowy. W umowie tej wyraźnie wskazano bowiem, że cena ze jeden komputer wynosić będzie 1.315,60 zł netto. Tym samym Sąd Najwyższy uznał, że określona w ten sposób cena, jest dla stron ceną ostateczną, a w związku z tym sprzedawcy nie przysługuje w stosunku do kupującego roszczenie o dopłatę równowartości podatku VAT.

Zaznaczyć jednak należy, że Sąd Najwyższy nie wykluczył bynajmniej sytuacji, w której uczelnia zobowiązana byłaby do dopłaty. Mogłoby to nastąpić jednak wyłącznie w sytuacji, gdyby w umowie łączącej strony znalazło się wyraźne postanowienie, zgodnie z którym cena powiększona zostałaby o stawkę podatku VAT. Jeżeli jednak postanowienia takiego nie zawarto, to brak podstaw do uznania, że cena 1.315,60 zł za laptop nie była ceną ostateczną. Sąd Najwyższy brał wprawdzie pod uwagę, że obie strony pozostawały w błędnym przekonaniu, iż sprzedaż laptopów na cele dydaktyczne podlega zerowej stawce VAT, jednak problem ten dotyczył w istocie obowiązków sprzedawcy wobec organu podatkowego, a nie wzajemnych relacji stron, które ustaliły od początku, że cena jednostkowa 1.315,60 zł za sztukę, jest ceną ostateczną.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnikiem podatku VAT jest sprzedawca. Stosownie natomiast do art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o cenach (obecnie art.  3 ust. 2 ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług) podatek VAT stanowi element cenotwórczy i sprzedawca jest uprawniony do ujęcia go w cenie towaru. Jak wskazał jednak Sąd Najwyższy, doliczenie podatku VAT do ceny nie zachodzi automatycznie, lecz wymaga wyraźnego wskazania w umowie. Na tle omawianego stanu faktycznego strony określiły natomiast cenę, jako kwotę 1.315,60 zł netto za laptop, a tym samym brak jest powodów do przyjęcia, aby wolą stron było obciążenie kwotą podatku VAT kupującego.

Starając się wyciągnąć ogólniejsze wnioski z powyższego orzeczenia wskazać należy, że w każdej zawieranej umowie konieczne jest jasne określenie, iż kupujący zapłaci cenę powiększoną o kwotę podatku VAT. Dotyczy to zarówno sprzedaży towarów jak i świadczenia usług. Pomimo bowiem faktu, że w relacjach z przedsiębiorcami niejako z założenia podaje się cenę netto, a druga strona zdaje sobie sprawę, że cena ta powiększona zostanie o podatek VAT, w celu uniknięcia zbędnych problemów w przyszłości, warto jednak zadbać o dopisanie do umowy jednoznacznego zapisu, zgodnie z którym kupujący uiści na naszą rzecz cenę powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług.