Przedawnienie faktury VAT – czy coś takiego istnieje?

Po publikacji artykułu dotyczącego przedawnienia roszczeń z umowy sprzedaży okazało się, że temat przedawnienia interesuje Państwa bardziej niż przypuszczaliśmy, a na dodatek budzi liczne kontrowersje. Pośród zapytań, które otrzymała nasza Kancelaria prawna, jedno powtarzało się z największą częstotliwością, a mianowicie: przedawnienie faktury VAT.

Mając na uwadze wyrażane przez Państwa zainteresowanie oraz obiegowe opinie wiążące się z tematyką przedawnienia roszczeń, postanowiliśmy opublikować jeszcze jeden artykuł. Mamy nadzieję, że pomoże on Państwu w uporządkowaniu wiedzy o terminach przedawnienia.

Zacznijmy zatem od pierwszej uwagi porządkującej. Nie istnieje coś takiego, jak termin przedawnienia faktury VAT.

Faktura VAT jest w istocie dokumentem księgowym. Ma ona wprawdzie pewne znaczenie cywilnoprawne, jednak gdyby w ogóle nie istniała, przedawnienie żyło by nadal własnym życiem. Podstawą wystawienia faktury VAT jest zawsze jakiś stosunek prawny, umowa która wystawienie faktury poprzedza i jest jej podstawą. Bez istnienia takiego stosunku prawnego moglibyśmy mówić o tzw. pustej fakturze, której wystawiania z całą stanowczością nie polecamy.

Z owego stosunku prawnego wynikają dla stron określone obowiązki. Jedna z nich musi spełnić konkretne świadczenie „w naturze”, druga zaś dokonać zapłaty. Jednocześnie każda ze stron może żądać od drugiej, aby wykonała swój obowiązek. Właśnie to żądanie (nazywane roszczeniem) podlega przedawnieniu.

Terminy ogólne przedawnienia

Kodeks cywilny operuje dwiema kategoriami terminów przedawnienia roszczeń tj. terminami ogólnymi oraz terminami szczególnymi, stanowiącymi wyjątki od tych pierwszych. Jeżeli któryś  z przepisów Kodeksu cywilnego nie wprowadza dla danej umowy szczególnego terminu przedawnienia roszczeń, to znaczy, że zastosowanie znajdują terminy ogólne.

Zgodnie z art. 118 Kodeksu cywilnego ogólne terminy przedawnienia są następujące:

3 lata – dla roszczeń związanych z działalnością gospodarczą oraz świadczeń okresowych

10 lat – dla pozostałych roszczeń tj. niezwiązanych z działalnością gospodarczą ani okresowych.

Powyższe rozróżnienie na roszczenia związane lub niezwiązane z działalnością gospodarczą w praktyce wygląda następująco:

Jeżeli X prowadzi działalność gospodarczą i w związku z prowadzeniem tej działalności zawarł z Y (konsumentem) umowę, na podstawie której Y ma zapłacić mu 100 zł., to roszczenie o zapłatę które przysługuje X przedawni się z upływem lat 3.

Jeżeli jednak to Y (konsument), który nie prowadzi działalności gospodarczej zawarłby umowę z X, i to X musiałby zapłacić mu 100 zł, to roszczenie Y o zapłatę przedawniłoby się po 10 latach.

Takie są zasady ogólne ale Kodeks cywilny przewiduje od nich wiele wyjątków.

Terminy szczególne przedawnienia:

Kodeks cywilny wprowadza kilka szczególnych terminów przedawnienia roszczeń dla konkretnych rodzajów umów. Terminy szczególne przedawnienia roszczeń są zawsze krótsze od terminów ogólnych i przedstawiają się następująco:

Umowa sprzedaży: 2 lata dla przedsiębiorców, a także osób prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych.

Kontraktacja: 2 lata dla producenta i kontraktującego

Umowa o dzieło: 2 lata dla wszystkich, bez względu na prowadzenie lub nie działalności gospodarczej

Najem: rok dla roszczeń o zwrot nadpłaconego czynszu lub roszczeń o naprawienie szkody za zniszczenie lub pogorszenie przedmiotu najmu. Termin rozpoczyna się od dnia zwrotu rzeczy. Do pozostałych roszczeń wynikających z umowy najmu stosuje się terminu ogólne np. dla roszczenie o zapłatę czynszu 3 letni termin, ponieważ czynsz jest świadczeniem okresowym.

Umowa zlecenie:  2 lata dla roszczeń o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków oraz dla roszczeń z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki

Przewóz rzeczy: rok od dnia dostarczenia przesyłki, a w razie jej utraty od dnia, w którym miała zostać dostarczona

Spedycja: rok

Umowa składu: rok

Terminy wynikające z orzecznictwa: 

Wskazane powyżej terminy przedawnienia wynikają wprost z konkretnych przepisów kodeksu cywilnego. Istnieją jednak umowy w stosunku do których ustawodawca wprost terminów takich nie określił, co wymusiło zajęcie stanowiska przez Sąd Najwyższy. Zgodnie zatem z orzecznictwem roszczenia wynikające z tych umów przedawniają się w następujących terminach:

Umowa o roboty budowlane: 3 lata

Usługi telekomunikacyjne: 3 lata

Na zakończenie zaznaczyć należy, że istnieje szereg sposobów pozwalających ustrzec się przed przedawnieniem roszczenia. Omówienie ich wymaga jednak osobnego artykułu.