Faktura VAT w EURO (walucie obcej) – jak dochodzić zapłaty

Przedsiębiorcy zajmujący się handlem lub świadczeniem usług transgranicznych często w rozliczeniach zobowiązani są do wystawiania faktur VAT w walutach obcych. W naszej praktyce z problemem tym spotykamy się najczęściej przy współpracy z firmami transportowymi, które rozliczają się w EURO, nawet wtedy, gdy zarówno przewoźnik, jak i spedytor mają swoje siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zagadnienie nie nastręcza większych problemów dopóty, dopóki po wystawieniu faktury następuje zapłata na konto walutowe. Jeżeli jednak kontrahent popada w opóźnienie lub też w ogóle nie płaci, zaczynają pojawiać się pierwsze pytania związane np. z różnicami kursowymi. Kiedy zaś nie ma już wyjścia i konieczne jest podjęcie działań windykacyjnych stajecie Państwo przed problemem wyboru waluty, w jakiej sporządzić wezwanie do zapłaty lub pozew.

Osoby samodzielnie poszukujące odpowiedzi zwykle odnajdują art. 358 Kodeksu cywilnego, który niestety zredagowano w mylący sposób. Błąd zaś może okazać się bolesny do tego stopnia, że mimo posiadania racji sprawa zostanie przegrana z kretesem.

Przywołany przepis brzmi w następujący sposób:

„Jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej.”

„Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonywana.”

Sposób redakcji art. 358 Kodeksu cywilnego sugeruje, że w przypadku opóźnienia dłużnika wierzycielowi przysługuje prawo wyboru waluty, w jakiej spełnione zostanie świadczenie. Takie rozumienie powyższego przepisu jest jednak błędne, ponieważ wybór waluty należy zawsze do dłużnika, a wierzycielowi przysługiwać może jedynie prawo wyboru kursu, po jakim przeliczona zostanie waluta obca na PLN.

Przenosząc powyższe na grunt konkretnego przypadku musimy zatem wyjaśnić, że:

1. jeżeli faktura VAT wystawiona została w EURO, to dłużnikowi przysługuje prawo wyboru, czy dokonana zapłaty w tej właśnie walucie, czy też w złotówkach.
2. jeżeli dłużnik oświadczył, że zamierza zapłacić w złotówkach, to wierzyciel jest tym wyborem związany.
3. jeżeli po złożeniu oświadczenia o wyborze waluty polskiej dłużnik popada
   w opóźnienie, wierzyciel może jedynie domagać się zapłaty wg kursu obowiązującego w dniu, którym zapłata jest dokonywana. W braku takiego żądania dłużnik musi zapłacić po kursie obowiązującym w dniu wymagalności roszczenia.

Podsumowując, w przypadku faktury w walucie obcej wierzycielowi nigdy nie przysługuje prawo żądania, aby dłużnik dokonał zapłaty w złotówkach. Jeżeli jednak dłużnik sam zdecyduje się zapłacić w PLN, wierzyciel może żądać, aby zapłata dokonana została wg kursu obowiązującego w dniu płatności.

Na zakończenie przestroga. Jeżeli pomimo wystawienia faktury w walucie obcej, dokonacie Państwo samodzielnego przeliczenia tej kwoty na złotówki, a następnie skierujecie pozew do sądu, sprawa zostanie przegrana. Dłużnik będzie mógł bowiem zarzucić, że nie jest zobowiązany do zapłaty w złotówkach, skoro wcześniej nie dokonywał wyboru waluty w jakiej chce uregulować swój dług. O zasadzie działania art. 358 Kodeksu cywilnego boleśnie przekonał się wierzyciel, który postanowił wybrać walutę za dłużnika. Oddalając powództwo Sąd wypowiedział się w następujący sposób:

„Powyższa regulacja wskazuje jednoznacznie, że prawo wyboru waluty ma jedynie dłużnik, a zatem wierzyciel nie może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej. Z kolei w wypadku, gdy dłużnik nie wykonuje zobowiązania wyrażonego w walucie obcej i pozostaje w zwłoce, jak wskazał Sąd Najwyższy, art. 358 § 2 zd. 2 k.c. należy interpretować w ten sposób, że w wypadku zwłoki dłużnika w spełnienia świadczenia w wykonaniu zobowiązania, którego przedmiotem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej wierzyciel ma prawo wyboru kursu, według którego jest określana wartość waluty obcej, ale tylko w sytuacji, gdy dłużnik dokona wyboru waluty polskiej.” – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, z dnia 15 marca 2016 r. sygn. akt: I ACa 100/16.